Tên di sản : Đình – Bia ký làng Yên Định
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 150/QĐ-UBND
Giới thiệu
Địa điểm đình – bia kí làng Yên Định nằm trên thửa đất số 217 tờ bản đồ số 02 bản đồ QLRĐ xã Định Tân (vẽ duyệt năm 1985). Diện tích khu vực này được quy hoạch 1500m2.
Địa điểm đình nằm ở đầu làng Yên Định, khu vực có vị thế rất đẹp cao ráo so với các khu đất khác trong làng.
Căn cứ vào dấu tính kiến trúc của đình như: Khuôn viên đất, nền móng đình, các vật liệu kiến trúc, chân tảng, gạch vỡ, ngói…và những kí ��c của dân làng Yên Định thì Đình làng Yên Định có quy mô như sau: Đình là một kiến trúc hoàn chỉnh với nghênh môn, Bái Đính, con bộ giả sơn, đại định, đình trung và cuối cùng là hậu cung. Các công trình trên được sắp xếp theo trình tự sau:
Toàn bộ các công trình trên có hướng quy chuẩn chính Nam. Ngoài cùng là khu nghênh môn ba cửa làm theo kiểu 2 tầng tám mái. Từ nghênh môn hệ thống tường bao khu đình được xây có để lại cửa phụ về hai phía Đông và Tây Nghênh môn. Hai cửa này là lối đi chính ra vào đình những ngày bình thường, chỉ có ngày lễ mới đi bằng cửa nghênh môn. Phía trước nghênh môn có hai võ sĩ cầm khí giới canh gác. Trước nghênh môn phía ngoài đường, theo các cụ kể còn có hai cột nanh to cao trên có đắp sấu chầu vào nhau. Ngoài ra còn có cả bia hạ mã phía đầu Đông con đường đi qua Đình.
Phía trong khu nghênh môn là đến Bái đình rộng chừng 20m, dài hơn 30m. Sân đình lát gạch, là nơi tổ chức hội hè ngày lễ tết cũng như ngày làng tế thần.
Tiếp đến là tòa đại đình rộng bảy gian hai chái, mái cong. Theo sự mô tả của các cụ như quan sát một số chân tảng kê còn lại ngày này chúng tôi cho rằng quy mô của tòa đại đình là rất lớn. Song song với tòa đại đình nhưng cách một khoảng sân rộng 2m, dài 15m là tòa trung đình năm gian. Từ gian giữa của trung đình chạy thẳng ra sau còn có một hậu cung chạy dọc ba gian. Toàn bộ kiến trúc này đã lần lượt bị phá bỏ hoặc sử dụng vào mục đích khác từ năm 1960. Cho đến nay dấu vết còn rõ ràng nhất là phần nền móng của trung đình và hậu cung cùng đá tảng, gạch vồ. Căn cứ vào vật liệu kiến trúc cũng như kết cấu kiến trúc thì rất có thể công trình bị phá dỡ có niên đại thế kỉ XVII. Loại gạch vồ to hình chữ nhật (dài 49,5cm, rộng 22cm, dày 8cm) và kiến trúc chuôi vồ là những tín hiệu cho phép suy đoán niên đại thế kỉ XVII của ngôi đình phá năm 1960.
Những đồ thờ tự trung đình, theo các cụ trong làng kể đều là những đồ vật quý từ hương án, long ngai, thánh vị cho đến mũ, áo, đai, hia của nhà thần…Đáng tiếc những di vật của đình đến nay chỉ còn tồn tại ít ỏi. Chúng tôi đã thống kê lại tại nền đình còn có 34 chân tảng đá (tảng to nhất kích thước 54 x 54cm) hơn 20 viên gạch vồ (kích thước 49,5 x 22 x 8cm), một phần hệ của một thùng đá cảnh có chạm rồng trong một ô chữ nhật dài 31 x 18 cm. Rồng đơn uốn nhiều khúc có niên đại với khu đình (thế kỉ XVII).
Ngoài ra một số hiện vật của đình hiện được lưu giữ ở một số gia đình trong làng, có thể kể đến như một chén nước có 5 múm, một độc bình màu cô ban trong gia đình anh Đoàn Trọng Đại làng Yên Định. Một lư hương đá để tại nhà văn hóa thôn Yên Định. Những hiện vật này có niên đại vào thời Nguyễn thế kỉ XIX. Hiện nay hội những người cao tuổi làng Yên Định đang tổ chức sưu tầm những di vật của đình làng nhằm tôn tạo và phát huy di tích.